کمتر سالمندی است که روزانه چند نوع دارو مصرف نکند چون سالمندی با بیماریهای مزمن و مصرف داروهای متعددی همراه است، بنابراین مقوله مصرف دارو در سالمندان به مبحث مهمی تبدیل میشود که به توجه ویژه نیاز دارد.
در درجه اول عوامل محیطی تاثیر مهمی در توسعه و حفظ رفتارهای سالم دارند. حفظ رفتارهای سالم در طول زندگی، بهویژه داشتن رژیم غذایی متعادل، انجام فعالیت بدنی منظم و خودداری از استعمال دخانیات، همگی برای تجربه دوران سالمندی سالم الزامی هستند.
از جمله مشکلات دارودهی در سالمندان، میتوان به عوامل زیر اشاره کرد:
- سالمندان ممکن است بی دلیل دارویی را مصرف کنند. مثلا فرض کنید بیمار ۱۵ سال قبل به دلیل از دست دادن عزیزی دچار مشکلات روانی شده و دارو مصرف میکرده است. مصرف دارو وضعیت روانی او را بهتر میکرده ولی در حال حاضر با همان مشکل کنار آمده و نیازی به مصرف آن دارو ندارد اما تصور میکند هر گاه ناراحتی دارد باید از همین دارو استفاده کند. گاهی هم دارو را مدتها استفاده میکند و از این هراس دارد با قطع دارو دوباره مشکلاتی مشابه همان زمان برایش پیش بیاید، بدون اینکه با پزشک در مورد ادامه مصرف دارو صحبت کند.
- گاهی مصرف دارو کمتر از مقدار استاندارد است. بعضی از سالمندان فکر میکنند هر چه کمتر دارو مصرف کنند، بهتر است. در این حالت دارو مصرف میشود ولی اثربخشی کافی ندارد. ممکن است بعضی بیماران هم دوز دارویی بیشتری استفاده کنند که این مورد نیز، سلامت را به خطر میاندازد.
- متاسفانه در کشور ما در بسیاری از موارد، سالمندان با این فرض که مصرف گیاهان دارویی و یا داروهای گیاهی هیچ مشکل و عوارضی ندارند، آنها را خودسرانه تهیه و استفاده میکنند اما به دلیل اینکه این افراد داروهای دیگری را هم مصرف میکنند، بسیاری از داروهای گیاهی میتواند برای آنها مشکلساز شود و درمان آنان را پیچیده کند. بنابراین مقادیر این داروها در سالمندان باید تعدیل و بازنگری شوند.
- بعضی از سالمندان از دارودرمانی تبعیت نمیکنند و ممکن است داروهایی که برایشان تجویز میشود، مصرف نکنند یا دنبال داروهای مکمل و گیاهی برای درمان باشند. این موارد میتواند مشکلات بیشتری برای بیمار ایجاد کند.
- داشتن باورهای نادرست سالمندان درباره داروها؛ ترس زیاد از عوارض جانبی داروها، اعتیاد پیدا کردن به آنها و عدم تاثیر دارو در روند بهبودی آنها
در نتیجه توصیه میشود که:
- حتما چه در مواردی که خود سالمند اقدام به تهیه دارو از داروخانه میکند و چه در مواردی که افراد خانواده دارویش را تهیه میکنند، حتما دستورالعمل زمان صحیح مصرف دارو و نحوه درست مصرف آن را از دکتر داروساز در داروخانه بپرسند.
- سالمندان همیشه مسکنها را با حداقل مقدار لازم استفاده کنند و چنانچه دچار نارسایی کلیوی و کبدی هستند، حتما برای انتخاب داروی مسکن با پزشک معالج یا پزشکان داروساز در داروخانه مشورت کنند.
- اگر داروی بدون نسخه یا داروی گیاهی از داروخانه تهیه میکنند، حتما با داروساز مشورت کنند چون ممکن است با داروهای مصرفی بیمار، تداخل داشته باشند و یا عوارضی برای شما ایجاد کنند.
- سالمندان یا خانوادهها حتما باید مراقب نحوه دارودرمانی باشند و قبل از هر کاری با پزشک معالج مشورت کنند.
- در صورت داشتن مشکل در بلع، بهتر است قرص یا کپسول با یک لیوان کامل آب مصرف شود و یا در صورت شکلهای دارویی مایع از دارو مورد نظر، با دستور پزشک جایگزین شود.
- کمک گرفتن از تیم درمان بسیار مهم است. سالمندان ممکن است هوشیاری کافی نداشته یا دچار اختلال در حافظه باشند. در این مواقع، اطرافیان میتوانند از تیم درمانی برای مصرف درست و به موقع داروها کمک بگیرند و به تدریج خودشان روند درمان سالمند را در دست گیرند.