تعریف
آرتوپلاستی زانو یا تعویض مفصل زانو یک عمل جراحی ارتوپدی است که بعد از آسیب دیدن اجزای مفصل برای بهبود عملکرد، این اجزاء با اعضای مصنوعی تعویض می‌شوند؛ در بعضی جراحی‌ها یک یا دو جزء عوض می‌شوند و در عمل کامل هر سه بخش مفصل زانو جایگزین می‌گردنددلایل آسیب مفصل شامل استئوآرتریت، روماتیسم مفصلی، دفورمیتی واروس یا والگوس شدید، تروما یا خونریزی داخل مفصلی می باشند.
مراقبت های جراحی پیش از عمل
مراقبت های جراحی پس از عمل
عوارض و ریسک فاکتورها
عوارض تعویض مفصل زانو مانند سایر اعمال جراحی در مفاصل می‌باشد:
*عفونت
* لخته‌شدن خون در پاها که میتواند به ریه‌ها رفته و باعث آمبولی ریه شود. آمبولی ریه میتواند باعث کوتاه شدن نفس‌ها، درد قفسه سینه و حتی ایجاد شوک شود.
* خونریزی درون مفصلی
عوارض این جراحی در افراد دارای اضافه وزن، بیشتر است و به افرادی با چاقی بیمارگونه توصیه می‌شود پیش از عمل نسبت به کاهش وزن خود اقدام نمایند.
مراقبت ها ی بعد از تعویض مفصل زانو
سه رکن اصلی مراقبت پس از جراحی تعویض مفصل زانو تمرینات ورزشی صحیح, رژیم غذایی اصولی و مناسب, مراقبت از زخم ها و بخیه ها می باشند.
**پیشگیری از لخته شدن خون در پاها
**معمولا بعد از جراحی، احتمال لخته شدن خون در پاها وجود دارد، به همین خاطر پزشک داروهای رقیق کننده خون تجویز می کند و از بیمار می خواهد که ورزش های خاص ران ، ساق و مچ پا را انجام دهد ، تا خون بیشتری در پاها جریان یابد . جوراب‌های واریس نیز برای کمک به گردش خون استفاده می‌شوند این جوراب‌ها تورم را در مقدار کمی نگه داشته و از تشکیل لخته‌های خونی نیز جلوگیری می‌کنند. اکثر پزشکان از شما می‌خواهند تا پس از انجام جراحی به مدت ۶ هفته از این جوراب‌ها استفاده کنید.
**مدیریت درد بعد از جراحی:
درد بعد از جراحی تعویض مفصل زانو یکی از موارد مهم بعد از جراحی می باشد. از مسکن های معمول مثل داروهای خوراکی ضد استروئیدی و ضد التهاب مثل سلکوکسیب، استامینوفن و پرگابالین برای کنترل درد استفاده می شود. استفاده از کمپرس سرد هر یک تا دوساعت به مدت ۲۰ دقیقه برای کاهش درد و تورم مفید می باشد.در صورتی که درد از حدی بیشتر باشد، شاید نیاز به مسکن های تزریقی مانند مورفین باشد.
**مراقبت از زخم ها و بخیه ها:
بخیه ها دو تا سه هفته بعد از جراحی کشیده می شوند. مراقب باشید که بخیه ها خیس نشوند. پانسمان کردن زخم از بروز عفونت و یا تماس زخم با محیط بیرون پیشگیری می کند. ممکن است پزشک معالج داروهای آنتی‌بیوتیک خوراکی برای بیمار تجویز کند تا وی بعد از مرخص شدن از بیمارستان تا مدتی از آنها در منزل استفاده کند. بیمار باید داروها را تا آخر مصرف نماید. مهمترین نکته در مراقبت از زخمها خشک بودن آنهاست و در صورت مشاهده هرگونه ترشح و خونریزی حتما به پزشک اطلاع داده شود. در جراحی تعویض مفصل زانو به دلیل اینکه جراحی به صورت باز انجام می گیرد، بخیه بزرگی ایجاد می شود. در نتیجه جای اسکار بزرگی روی زانو ها ایجاد می گردد. پمادهایی برای کاهش اسکار برای بیمار تجویز می شود. همچنین لیزر می تواند به از بین بردن جای اسکار کمک زیادی کند.
**رژیم غذایی :
کم شدن اشتها بعد از جراحی، کاملا طبیعی می باشد. داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل، روند بهبودی را تسریع می بخشد و به تقویت عضلات نیز کمک می کند. گوشت , شیر, سبزیجات, میوه جات چهار گروهی هستند که در روند ترمیم زخم و ترمیم استخوان اثر مثبتی دارند. پیشنهاد می شود که از مکمل ها و ویتامین های مناسبی استفاده شود تا روند ترمیم سرعت بخشیده شود مانند: ویتامین ث و زینک, ویتامین د, ویتامین ای, آهن, مکمل های گیاهی و غیر گیاهی. در ضمن از مصرف ویتامین کا بپرهیزند.
**ورزش و فعالیت بدنی:
در چند هفته اول بعد از جراحی لازم است با واکر راه بروید,در حالت کاملا ایستاده محکم واکر را بگیرید و پای سالم را بر زمین گذاشته به طوریکه نیروی وزنتان کاملا به آن پا اعمال شود.پای عمل شده را روی زمین فشار ندهید و اجازه دهید با گرفتن واکر دستهایتان کار پای عمل شده را انجام دهند و سپس واکر را کمی جلو ببرید.وقتی بعد از مدتی تعادل و حرکت اندام و قدرت عضلانی بهتر شد به جای واکر از عصای زیر بغل و سپس از عصای دستی استفاده کنید. انجام نرمشهای لازم جهت افزایش دامنه حرکتی و قدرت عضلات اطراف زانو بسیار اهمیت دارد. در طی مراحل بازپروری باید روزی ۲-۳ بار و هر بار ۲۰ دقیقه ورزش کنید و به همین اندازه هم راه بروید. بیمار معمولا ۳ تا ۶ هنفته بعد از جراحی قادر به انجام فعالیتهای روزانه خواهد بود. باید همیشه سعی کرد تمرینات سبک بدنی را تا آخر عمر ادامه داد تا حرکات مفصل و قدرت عضلات حفظ شود. بیمار بعد از شش تا هشت هفته میتواند شنا کند که فعالیت ورزشی سودمندی است. دوچرخه سواری روی زمین بدون شیب هم ورزش مناسبی است ولی ورزش هایی را که در آنها به مفصل ضربه وارد می شود مثل تنیس، بدمینتون، فوتبال و پرش مناسب نیستند.
** فیزیوتراپی:
یکی از مهم ترین اقدامات بعد از جراحی فیزیوتراپی می باشد. فیزیوتراپی بعد از تسکین درد، به تقویت قوای عضلانی و بهبود دامنه حرکتی کمک می کند، و فرد سریع تر قادر به راه رفتن و انجام فعالیت های خود خواهد بود.. به منظور تسهیل حرکات زانوها، متخصص استفاده از زانوبند را نیز توصیه می کند، به خصوص شب ها هنگام استراحت.
**نکته:
*وسایلی که مورد نیاز فرد است در نزدیک محل نشستن او باشد.
* صندلی مورد استفاده باید سفت و محل نشستن آن بالاتر از حد معمول باشد که موقع نشستن زانو پایینتر از سطح لگن باشد.
* بیمار هر یک ساعت یکبار بلند شده و راه برود.
* تا چند هفته از پله استفاده نکند.
* به هر سمتی که مایل هستید می توانید بخوابید و از بالش استفاده کنید.
* از توالت فرنگی و صندلی هنگام استحمام استفاده کند.
* محیط اطراف بیمار ایمن باشد تا از زمین خوردن جلوگیری شود.
*احساس گزگز یا بیحسی در اطراف محل جراحی طبیعی می باشد.
* برای پوشیدن و دراوردن کفش از پاشنه کش بلند استفاده کرده و از خم کردن زانو پرهیز کند.