زخم بستر ضایعه ای است که در اثر فشار طولانی مدت در پوست و بافتهای زیرپوستی ایجاد میشود. افرادی که به دلایل مختلف دچار بی حرکتی و استراحت مطلق در تخت شده اند و یا برای جابجایی از ویلچر استفاده می کنند بیشتر در معرض زخم فشاری قرار دارند.
پیشگیری از زخم فشاری (بستر):
- بیمار یا مراقب او باید هر روز بدن بیمار را از سر تا انگشتان پا از نظر زخم بستر بررسی کند وبه مناطقی که پوست واستخوان به هم نزدیک هستند به ویژه برجستگی های استخوانی توجه ویژه کنند
- جهت حمام کردن از یک اسفنج یا لیف نرم استفاده کنند
- مناقط زیر سینه ها وکشاله ران را تمیز و خشک نگه دارند
- از پودر تالک یا صابون های قوی استفاده نکنند
- سعی کنید هر روز حمام نکنید اما برنامه منظم حمام طی هفته انجام شود
- مطمن شوید که لباس شما خطر ابتلا به زخم بستر را افزایش ندهد : عدم استفاده از لباس هایی که دکمه یا زیپ دارند که روی پوست فشار آورد و عدم استفاده از لباس های تنگ
- درمناطق تخت فشار از حمع شدن یا چروک شدن ملحفه جلوگیری کنید
- بعد از ادرار یا مدفوع بلافاصله منطقه را تمیز وخشک کنید
- رژیم غدایی بیماری که بی حرکت است باید پر پروتیین و پرکالری و حاوی مایعات فراوان باشد
- هرگز برای جابجایی بیمار او را روی ملحفه نکشید. برای جابجایی بیمار با کمک فرد دیگری بیمار را بلند کنید
- هر یک الی دو ساعت بیمار را جابجا کنید تا فشار از مناطقی که تحت فشار هستند برداشته شود
- لباس های بیمار باید خشک وصاف وبدون چین وچروک باشد
- استفاده از تشک مواج تخم مرغی وسلولی برای کاهش فشار بسیار موثر است
انواع بافت:
با ایجاد زخم فشاری در پوست بافتهای مختلفی تشکیل می شوند:
بافت نکروز : مجموعه ایی از سلول ها وبافت های مرده در یک نقطه از بدن است که میتواند بسیار خطرناک باشد ومنجر به آسیب غضروف واستخوان ها شود . عواملی مانند سم باکتریایی والتهاب و یا یک تروما میتواند منجر به نکروز شود .در بسیاری از موارد فشار حاصل از بستر یا کفش نامناسب در دیابتی ها موجب بروز زخم وعدم جریان خون می شود که بافت نکروز تشکیل میشود.
بافت اسلاف: بافت فیبروزه وزرد رنگ است به بستر زخم اتصال دارد وبه آسانی جدا نمیشود وبه راحتی نمی توان آن را دبرید کرد. بهترین راه برای از بین بردن این بافت استفاده از هیدروژل است .
بافت گرانولاسیون : بافت گرانولاسیون قرمز ودانه دار وزخمی که در حال ترمیم است پر میکند جهت درمان این بافت حفظ رطوبت و گرمی وتمیزی زخم لازم است.
بافت اپی تلیال: صورتی رنگ است ودر مرحله انتهایی بهبود زخم ایجاد میشود.
درمان زخم فشاری:
یکی از مهم ترین مراحل درمان زخم جدا کردن بافت های مرده است. به فرایند جدا کردن بافت های مرده دبریدمان گفته میشود که انواع مختلفی دارد:
انواع دبریدمان:
- دبرید مان شارپ یا جراحی
- دبرید مان اتولیتیک
- دبرید مان مکانیکی
- دبریمان آنزیمی
- دبرید مان بیولوژیک
- دبریدمان اتولیتیک
دبریدمان اتولیتیک:
فرایندی که در آن بافت نکروز واسلاف توسط ژل های مخصوص نرم میشود . پوشیده شدن زخم با عث تجمع مایعات بافتی حاوی ماکروفاژها ونوتروفیل ها وآنزیم ها میشود که باکتری را از بین میبرد و بافت نکروزه را نرم کرده واز بین میبرد. دبرید مان اتولیتیک برای درمان زخم های فشاری عفونی توصیه نمی شود.
دبریدمان مکانیکی:
شامل حذف بافت ناسالم با استفاده از گاز استریل با فشار سرم شستشو می باشد که باید بدون آسیب به بافت های سالم انجام شود.
دبریدمان آنزیمی:
روشی برای از بین بردن بافت مرده توسط آنزیم های موضعی مثل کلاژناز، فیبرینولیزین یا سایر پماد های آنزیماتیک است. برای زخم های دارای اسلاف وعفونی ونکروز که منع دبریدمان جراحی دارند توصیه میشود.
دبریدمان بیولوژیکی:
لارو درمانی یا ماگوت تراپی تکنیکی است که در آن لاروهای مگس که در یک میحط استریل پرورش می یابند استفاده میشود که در صورت عدم موفقیت در درمانهای متداول برای دبریدمان استفاده میشود. لاروها از بافت مرده وباکتری های موجود در محل زخم تغذیه میکنند وآنزیم های ضد میکروبی ترشح میکنند که به روند ترمیم زخم کمک میکنند.
انواع پانسمان:
کلاژن نقره _هیدروفایبر (یوروسل):
یک پانسمان پیشرفته است که بعد از تماس با ترشحات زخم به یک لایه ژلاتینی تبدیل شده وبا ایجاد رطوبت مطلوب گرانولاسیون را سرعت بخشیده وباعث افزایش سرعت ترمیم میشود. (کلاژن سازی)
فوم هیدروتک:
آغشته به یک لایه شبک از هیدروژل است که باعث ممانعت از خشک شدن بستر زخم می شود . برای زخم با ترشحات کم کاربرد دارد .
فوم سوربکت:
پانسمان سوربکت یک پانسمان استریل است که باکتری ها وقارچ ها به آن متصل می شوند. سطح سبز رنگ سوربکت که در تماس با زخم قراردارد با یک لایه فوم پلی اورتان و یک لایه شفاف محافظ نیمه تراوا ترکیب شده و قابلیت جذب ترشحات را در خود دارد ودر نتیجه ریسک مرطوب شدن را کاهش میدهد. ( لایه شفاف نیمه تراوا مایعات اضافی را جذب می کند) . میکروارگانیسم ها با هر بار تعویض پانسمان از روی زخم برداشته میشود، در صورت در دسترس نبودن فوم میتوان از پانسمان زخم با نیودرم (برای زخم پر ترشح) وعسل وادیب درم (برای زخم کم ترشح) استفاده کرد.
پانسمان یوروسل:
هیدرو فایبر است قدرت جذب ۳۰درصد بیشتر از آلژینات دارد وبرای زخم های پر ترشح استفاده میشود.
پانسمان زتوویت:
سوپرا ابذورونت (فوق جاذب) است که پانسمان ثانویه برای جذب ترشحات است
پانسمان غضروف جوجه:
خاصیت کلاژن سازی دارد
هیدروژل:
برای زخم های خشک وکم ترشح و نکروتیک استفاده میشود
پانسمان آلژینات نقره:
شامل کلسیم آلژینات و۱۴درصد نقره است . با خاصیت جذب شوندگی بالاهمانند ژل به عنوان یک کمک کننده اصلی در حفظ وایجاد یک محیط مرطوب برای بهبود زخم به کار میرود .لایه نقره از تجمع باکتری ها محافظت میکند ویک سد محافظ از نفوذ باکتری می باشد. در زخم پای دیابتی وانواع زخم ها (زخم های وریدی وشریانی) استفاده می شود.
اسپری نیواشا:
جهت شستشو وخاصیت ضد باکتری یایی می توان از اسپری نیواشا یا اسپری سیلورسا استفاده نمود.که بعد از شستشوی زخم با نرمال سالین روی زخم اسپری می شود.
پانسمان نیودرم:
باعث کاهش عفونت والتهاب ودرمان وترمیم زخم بستر وتسریع در روند طبیعی بازسازی بافت میشود.
پماد ادیب درم:
پماد سوختگی ادیب درم ترمیم کننده پوست است وبه منظور ترمیم انواع سوختگی وزخم کاربرد دارد. موارد استفاده از آن: ترمیم زخم بستر –زخم دیابت –ادرار سوختگی-اسکار جای زخم-وخراش های پوستی است. مواد تشکیل دهنده آن عصاره بابونه وگل سرخ است. بابونه خاصیت ویژگی آرام بخشی وضد حساسیت وضد باکتری وضد التهابی دارد به همین دلیل به تسکین دردهای ناشی از سوختگی وزخم نیز کمک میکند.
سیلور سولفادیازین:
سیلور سولفو دیازین نقره برای پیشگیری ودرمان عفونت زخم های سوختگی کاربرد دارد همچنین داروی کمکی برای درمان کوتاه مدت عفونت زخم های پا وپیشگیری از عفونت محل برداشت پوست در پیوند پوست وساییدگی به کار می رود. این دارو بر بسیاری از ارگانیسم های گرم مثبت وگرم منفی ومخمر ها وکاندیدا آلبیکانس اثر دارد. استفاده از این دارودر سه ماهه آخر بارداری منع مصرف دارد و ممکن است باعث مرگ یا نقص عضو جنین شود.
درمان در زخم های فشاری